Η θέση του πιάνου στις κλασικές σπουδές συνδέεται με τον εμβληματικό του ρόλο στην ιστορία της δυτικής μουσικής, αλλά και με τον σχετικό συντηρητισμό που προκύπτει εξ αυτού. Μία εναλλακτική επαναπροσέγγιση του με άξονα το σήμερα προκαλεί, επομένως, την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος των νέων σπουδαστών, των πιανιστών και του κοινού. Το εγχείρημα του «λαϊκού πιάνου» εστιάζει στα αστικά λαϊκά ρεπερτόρια, κινούμενο σε δύο αλληλεξαρτώμενους άξονες: τη δημιουργία ενός ιδιαίτερου πιανιστικού ρεπερτορίου και την ανάπτυξη μίας εκτελεστικής τεχνικής· και τα δύο με αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά.
Ο πρώτος άξονας διευρύνει το ρεπερτόριο σε μία κατεύθυνση πλούσια σε ποσότητα όσο και ποικιλία καλλιτεχνικών εκφράσεων. Ο δεύτερος δρομολογεί μία νέα δυναμική, αφού η εκτελεστική τεχνοτροπία που προτείνει αποκλίνει από τυπικές πιανιστικές κατηγοριοποιήσεις (κλασική Δύση, τζαζ). Η δυναμική αυτή εγείρει ζητήματα αισθητικής· συγχρόνως όμως αυτοσυστήνεται ως ένα πεδίο ιδιαίτερου μουσικολογικού ενδιαφέροντος. Και στις δύο περιπτώσεις, αξιοποιεί τον μουσικό συγκρητισμό ο οποίος αποτελεί θεμέλιο λίθο στα αστικά λαϊκά ρεπερτόρια.
Ο δημιουργός του εγχειρήματος του «λαϊκού πιάνου» αναλαμβάνει ρόλο διττό, ως εκτελεστής/καλλιτέχνης και ως μουσικολόγος/ερευνητής (βλ. www.ordoulidis.gr). Αναζητεί τρόπους εκ νέου ανάγνωσης, κατανόησης και διαπραγμάτευσης των πολυποίκιλων αστικών μουσικών ιδιωμάτων, με επίκεντρο το πιάνο, δηλαδή ένα όργανο ταυτισμένο με την κλασική Δύση. Η σημειολογία της επιλογής αυτής σχετίζεται με την πρόθεση μιας απο-εδαφικοποίησης και ανανοηματοδότησης παλιών ρεπερτορίων που έχουν γίνει αντικείμενο πλείστων όσων αναπαραστάσεων τις τελευταίες δεκαετίες. Η οδός αυτή εκβάλλει σε ένα νέο πλαίσιο, περιβάλλον και αισθητικό περίβλημα· και όλα αυτά με στόχο τον ενεστώτα χρόνο.
Το corpus ηχογραφήσεων/βιντεοσκοπήσεων που προκύπτει από την παραπάνω διαδικασία δίνει μία προοπτική άποψη επανεκτελέσεων και θέτει τις βάσεις για επανεξέταση και επαναπροσδιορισμό της λέξης «διασκευή», σύμφωνα και με τις διεθνείς μουσικολογικές τάσεις. Η διαδικασία αυτή έχει ιδιαίτερο παιδαγωγικό ενδιαφέρον, αφού ουσιαστικά τα πρωτότυπα έργα αποδομούνται και επανασυντίθενται, σε μεγάλο βαθμό, κατά τη διάρκεια της ίδιας της επιτέλεσης. Αυτό ισοδυναμεί με «σχολιασμό» των λαϊκών μουσικών χρησιμοποιώντας νεωτεριστικές γλώσσες που οδηγούν στην ανάπτυξη τεχνικών εκτέλεσης αλλά και νέων αισθητικών προτάσεων. Η αντίληψη και δόμηση της μουσικής φόρμας μέσα από το αναδημιουργημένο ρεπερτόριο, θέτει την σύγχρονη επιτέλεση πότε στη θέση του αντικειμένου της μουσικολογικής έρευνας και πότε στη θέση του μεθοδολογικού εργαλείου. Η δυναμική αυτή διαδικασία έχει βέβαια ως προϋπόθεση τον παροπλισμό των πάσης φύσεως στερεοτύπων, ιδιαίτερα δε των απλοποιητικών διπόλων (παραδοσιακό-μοντέρνο, Ανατολή-Δύση, ελληνικό-ξένο, λόγιο-λαϊκό) και των αγιοποιημένων αρχετύπων.
Η απενοχοποίηση των λαϊκών μουσικών δημιουργημάτων αποφέρει τη συνειδητοποίηση του πυρήνα της υπόστασής τους, που είναι άμεσα εξαρτημένος από την συνθήκη της προφορικότητας που τα διέπει. Μέσα από μία λόγια διαδικασία και εκ των ένδον, αναγνωρίζεται η αισθητική υπόσταση του λαϊκού, του οποίο το αισθητικό μέγεθος «υποτάσσει» παρά χρησιμοποιείται ως εργαλείο ή και ως άλλοθι. Αν μη τι άλλο, πρόκειται για μία ισχυρή διάδραση μεταξύ λαϊκότητας και λογιοσύνης – εμπειρικής και συστηματοποιημένης γνώσης.
Είναι προφανείς, τέλος, οι παιδαγωγικές εφαρμογές του εγχειρήματος. Κύριος στόχος είναι η παραγωγή υλικού προς μελέτη, κατανοώντας το ρεπερτόριο, το οποίο απαιτεί ιδιαίτερες τεχνικές: εφαρμογή τροπικότητας στο πιάνο· λαϊκοί ρυθμοί· λαϊκός αυτοσχεδιασμός/ταξίμι· μεταφορά και οικειοποίηση τεχνικών εκτέλεσης, ύφους και αισθητικής άλλων οργάνων στο πιάνο. Η εξέταση και ανάλυση της πορείας του οργάνου στα αστικά λαϊκά ρεπερτόρια μέσω των ιστορικών ηχογραφήσεων και η αναζήτηση πρωτογενών πηγών άντλησης πληροφοριών αποτελούν έναν επιπλέον στόχο του όλου εγχειρήματος.
ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ
www.ordoulidis.gr | www.eastern-piano.com
ΝΙΚΟΣ ΟΡΔΟΥΛΙΔΗΣ